დადიანების დინასტია შავი ზღვის რეგიონში
გამოყენებული საიტები:
http://blog.geguchadze.com/?p=1668
http://www.nplg.gov.ge/dadiani/blacksea.html
https://www.google.ge/
Tuesday, May 1, 2012
დადიანების სასახლე
 |
| დადიანების სასახლე
ზუგდიდში დადიანების სასახლის მუზეუმის დაარსება პირველად საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ხანმოკლე არსებობის პერიოდში (საქართველოს საბჭოთა კავშირში შესვლამდე) სცადეს. 1919 წლის იანვარში რესპუბლიკის ჯერ კიდევ ნორჩმა პარლამენტმა გამოსცა კანონი, რომლის თანახმადაც ექსპროპრიირებული სამეფო ქონება სახელმწიფოს საკუთრებად გამოცხადდა. იმავე წლის დეკემბერში საკონსტიტუციო საბჭოს ორმა წევრმა შეამოწმა დადიანების სასახლე (დედოფლის სასახლე) ზუგდიდში, რათა ისტორიული ღირებულების მქონე ნივთები თბილისში ჩამოეტანათ. ქონების მეურვემ და მცველმა ვლადიმერ ალშიბაიამ ითანამშრომლა ხელისუფლების წარმომადგენლებთან და მათ საიდუმლო გვირაბიც კი უჩვენა, სადაც დადიანები ძნელბედობის ჟამს თავიანთ განძეულს ინახავდნენ. შედგა ოქმი და შერჩეული ნივთები თბილისში გადმოიტანეს.
1920 წლის თებერვალში ზუგდიდის ადგილობრივმა ლიდერებმა მოაწყვეს შეხვედრა, რომელზედაც დადიანების ოჯახის ქონების საკითხი იქნა განხილული. გადაწყდა, რომ ხალხის შრომით აშენებული სასახლეები ხალხს უნდა დაჰბრუნებოდა. თუმცა ეს კონკრეტულად რას ნიშნავდა, არ დაზუსტებულა და ამიტომ გადაწყვეტილება არ განხორციედა. მოგვიანებით დადიანის სასახლის მუზეუმად გადაკეთების კონკრეტული იდეა იქნა შემოთავაზებული, მაგრამ პოლიტიკური ნება და შესაბამისი დაფინანსება ჯერ კიდევ არ არსებობდა.
დადიანის სასახლის მუზეუმად გადაკეთების საკითხი დღის წესრიგში ინტენსიურად დადგა მხოლოდ მას მერე, რაც 1921 წელს საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლება დამყარდა. 1921 წლის მაისში რეგიონის რევოლუციური კომიტეტის მიერ წამოყენებული ინიციატივის საფუძველზე სასახლის ტერიტორიაზე სამეგრელოს მუზეუმი გაიხსნა. მუზეუმის პირველმა დირექტორმა ა. ჭანტურიამ უშურველად იზრუნა სასახლესა და მასში გამოფენილ საგანძურზე.
1980 წელს მუზეუმი გაარემონტეს და სწორედ მაშინ აღმოაჩინეს, რომ სასახლის კედლები თავდაპირველად XIX საუკუნის ევროპულ სტილში იყო მოხატული, რომელიც სრულიად არ ჰგავდა საღებავის იმ უღიმღამო ფენას, რომლითაც იგი მოგვიანებით დაფარეს. სამწუხაროდ, წინა ათწლეულების მანძილზე კედლების მრავალჯერმა გადაღებვამ თავდაპირველი მოხატულობის აღდგენა შეუძლებელი გახადა. დღეისათვის სასახლის ინტერიერის პირვანდელი იერსახე მხოლოდ ჩანახატებისა და ფოტოების მეშვეობით შეიძლება წარმოვიდგინოთ.
|
დადიანების დინასტია
 |
| დადიანების საგვარეულო გერბი
საქართველოს სამეფოსთვის გაწეული სამხედრო სამსახურისათვის დადიანებს ჯილდოდ ოდიშის (სამეგრელო ამ სახელით იყო ცნობილი შუა საუკუნეებში და მოგვიანებითაც) ერისთავების მემკვიდრეობითი ტიტული მიენიჭათ. გენეალოგიური შტო კონსტანტინე დადიანამდე მიდის, რომელიც საქართველოს სამეფო კარზე, დაახლოებით, 1140–1180 წლებში მსახურობდა და მსახურთუხუცესის ტიტული ჰქონდა მინიჭებული. მსახურთუხუცესი მთელი სამეფო კარის მთავარ კომენდანტი იყო და მისი მეურნეობის მმართველად და ფინანსების გამგებლად ითვლებოდა. კონსტანტინე ხაზინისა და ფინანსთა მინისტრის ფუნქციასაც ასრულებდა.
კონსტანტინეს შემდეგ, კიდევ რამდენიმე დადიანი დაწინაურდა საქართველოს სამეფო კარზე. მაგალითად, კონსტანტინეს ვაჟი, ვარდანი 1178-1184 წლებში ტრანსპორტირების მინისტრი (ჩუხჩარხი) იყო, ხოლო 1184-1191 წლებში, მამამისის მსგავსად, მსახურთუხუცესი. XIII საუკუნის მეორე ნახევარში ბედიან I დადიანი ძალზე გავლენიანი თავდაცვის მინისტრი გახლდათ. იმ დროისთვის დადიანების ოჯახი დასავლეთ საქართველოს ყველაზე ძლიერ ფეოდალურ საგვარეულოდ ჩამოყალიბდა.
XV საუკუნეში, გაერთიანებული საქართველოს დაშლის შემდეგ, ოდიში იმერეთის სამეფოს შეუერთდა და დადიანებმა მთავრების ტიტულის დასაბრუნებლად ხანგრძლივი ბრძოლა დაიწყეს. ამ ფაქტმა აშკარა კონფლიქტი გამოიწვია იმერეთის მეფეებთან, რადგან მთავრების ძალაუფლება, ყველა თვალსაზრისით, მეფის ძალაუფლებას უტოლდებოდა.
ოსმალეთის იმპერიამ, რომელიც ამ დროისთვის დასავლეთ საქართველოში ბატონობდა, ლევან I დადიანი ოდიშის ოფიციალურ მთავრად მხოლოდ XVI საუკუნის შუა წლებში აღიარა, რითაც ოდიშმა იმერეთის სამეფოსაგან დამოუკიდებლობა მოიპოვა. მომდევნო საუკუნეების მანძილზე, ვიდრე XIX საუკუნეში ოდიშსა და იმერეთს რუსეთის იმპერია დაიქვემდებარებდა, იმერეთის მეფეები ხან ინტრიგებით, ხან კი ძალისმიერი მეთოდებით ოდიშზე კონტროლის დაბრუნებას წარუმატებლად ცდილობდნენ.
მართლაც, ლევან II დადიანის მეფობის დროს (1611–1657) სამთავროს ძლიერებამ კულმინაციას მიაღწია და ამჯერად იმერეთი რამდენჯერმე სასწაულებრივად გადაურჩა ოდიშის მიერ დაპყრობას. ფორმალურად ლევან II–ს იგივე სტატუსი გააჩნდა, რაც საქართველოს სხვა მხარეების - ქართლის, კახეთისა და იმერეთის მეფეებს. რუსეთის ხელმწიფისადმი მიწერილ ერთ–ერთ წერილში იგი თავის თავს დასავლეთ საქართველოს მეფედაც კი მოიხსენიებს, მიუხედავად იმისა, რომ არც მას და არც ერთ მის მემკვიდრეს არ გააჩნდათ ოფიციალური საფუძველი იმისათვის, რომ „მეფის“ სტატუსი მიესაკუთრებინათ.
1867 წლის 4 იანვარს რუსეთის იმპერიამ სამეგრელოს სამთავრო ოფიციალურად გააუქმა და იგი იმპერიის ნაწილად აქცია. დადიანებმა შეინარჩუნეს თავიანთი სასახლეები და მიწები, ისევე როგორც საპატიო (თუმცა კი უშინაარსო) ტიტულები, როგორიცაა, მაგალითად, „თქვენო უმაღლესობავ“. იმპერიამ სამეგრელოს ბოლო მმართველს, ნიკოლოზ დადიანს „სამეგრელოს თავადის“ მემკვიდრეობითი ტიტული უბოძა, რითაც დიდგვაროვნის სტატუსი შეუნარჩუნა, მაგრამ ეს ყოველივე ნამდვილ ძალაუფლებას მოკლებული იყო.
|
დადიანების დინასტია შავი ზღვის რეგიონში
შავი ზღვის რეგიონი
 |
| შავი ზღვის რეგიონი |
რეგიონი, რომელიც სამეგრელოს ისტორიულ სამთავროს ეკავა, ისტორიის მანძილზე სხვადასხვა სახელით მოიხსენიებოდა - კოლხეთი, ეგრისი, ლაზიკა, ოდიში და მინგრელია. სამეგრელოს რეგიონს მთელი თავისი ისტორიის მანძილზე უდიდესი სტრატეგიული მნიშვნელობა ენიჭებოდა. აქ ძლევამოსილი იმპერიები ერთმანეთის წინააღმდეგ იბრძოდნენ. შედეგად, ეს მხარე ხშირად რომაელების, ბიზანტიელების, მონღოლების, თურქების, სპარსელების, რუსებისა და სხვათა არმიების არაერთი შემოსევის ობიექტი გახდა.
სამეგრელოს დასავლეთიდან შავი ზღვა, ევრაზიის ერთ-ერთი ყველაზე უფრო წყალუხვი სივრცე, ესაზღვრება. ისტორიულად, ზღვის გარშემო მდებარე მხარე რელიგიების, კულტურებისა და ენობრივი ჯგუფების შეჯახების ქვაკუთხედს წარმოადგენდა, რაც, გარკვეულწილად, დაძაბულობას ქმნიდა. აღნიშნული დღესაც სამეგრელოს პრობლემად რჩება. მცირე პოლიტიკური ერთეულების (როგორიცაა სამეგრელოც) ერთმანეთში ბრძოლა ამ რეგიონის გადაუჭრელ პრობლემას წარმოადგენდა; იგი ეფუძნებოდა ადგილობრივი ტომების, ოჯახური დინასტიებისა და მცირე ენობრივი ჯგუფების ლტოლვას თვითმყოფადობის შენარჩუნებისაკენ, განსაკუთრებით იმ საფრთხის ფონზე, რასაც მათ გაცილებით ძლიერი მეზობლები – რუსეთის იმპერია, თურქეთი, ბიზანტია და სპარსეთი – უქმნიდნენ. კიდევ ერთი ისტორიული პრობლემა იყო შავი ზღვა, რომელიც ევროპისა და აზიის დამაკავშირებელ ხიდს წარმოადგენს.
Subscribe to:
Posts (Atom)